شستن فرش دستباف در خانه کاری است که اگر با دقت و اصولی انجام شود، می‌تواند جلوه و زیبایی این هنر اصیل ایرانی را برای سال‌ها حفظ کند. بسیاری از افراد به دنبال روش‌های کاربردی برای تمیز کردن فرش دستباف با شامپو فرش یا حتی تمیز کردن فرش دستباف بدون شستن هستند تا هم زحمت کمتری بکشند و هم به بافت و رنگ‌های ظریف فرش آسیبی نرسد. از آنجایی که الیاف طبیعی فرش‌های دستبافت حساسیت بالایی دارند، انتخاب شوینده مناسب و رعایت تکنیک‌های صحیح اهمیت ویژه‌ای دارد. 

بهترین روش شستشوی فرش دستباف در منزل

در ادامه چند روش اصولی و کاربردی برای شستن فرش دستباف در خانه معرفی می‌شود. این روش‌ها کمک می‌کنند تا فرش سالم بماند و ظاهر آن زیبایی اولیه‌اش را حفظ کند:

۱. غبارگیری قبل از شستشو

پیش از هر چیز باید گرد و غبار فرش خارج شود. غبارگیری دستی با تکاندن یا استفاده از جارو، بهترین روش خانگی است. این کار مانع تبدیل گرد و خاک به گل در زمان شستن می‌شود.

۲. تست ثبات رنگ

برای جلوگیری از آسیب، ابتدا بخش کوچکی از فرش را با دستمال خیس امتحان کنید. اگر رنگ پس نداد، می‌توانید ادامه دهید. این مرحله برای آموزش تمیز کردن فرش‌های دستبافت ایرانی ضروری است.

۳. استفاده از شوینده ملایم

بهترین گزینه‌ها برای شستشو، شامپو فرش یا مایع ظرفشویی رقیق‌شده هستند. استفاده از شوینده‌های قلیایی و پودرهای قوی ممنوع است. در صورت نیاز می‌توانید از تمیز کردن فرش دستباف با شامپو فرش استفاده کنید.

۴. شستن با آب سرد یا ولرم

فرش را روی سطح سخت و شیب‌دار پهن کنید و با آب سرد یا ولرم دوش‌مانند بشویید. آب گرم می‌تواند رنگ فرش را تثبیت کرده و به بافت آسیب بزند.

۵. آبگیری و خشک‌کردن اصولی

برای آبگیری از پارو یا جاروبرقی آب و خاک استفاده کنید. سپس فرش را در فضای باز، با جریان هوای تازه و نور غیرمستقیم خورشید خشک کنید.

۶. تمیز کردن بدون شستشو

در مواقعی که امکان شستشو نیست، می‌توانید از کف شامپو فرش یا محلول‌های لکه‌بر استفاده کنید. این روش برای تمیز کردن فرش دستباف بدون شستن مناسب است.

قبل از شستن فرش در منزل

قبل از شروع شستشو، فرش را خوب غبارگیری کنید تا گرد و خاک به گل تبدیل نشود. سپس با یک دستمال خیس تست ثبات رنگ بگیرید تا مطمئن شوید رنگ پس نمی‌دهد. اگر مشکلی نبود، محل شستشو را روی سطح صاف و تمیز آماده کنید و شوینده ملایم مثل شامپو فرش یا مایع ظرفشویی رقیق‌شده را کنار دست داشته باشید.

راز اصلی چگونگی شستشوی فرش دستباف

راز اصلی در شستن فرش دستباف در خانه این است که با کمترین آسیب، بیشترین تمیزی به دست آید. رعایت چند اصل ساده باعث می‌شود هم رنگ و هم بافت فرش سالم بماند:

• غبارگیری قبل از خیس کردن فرش

• تست ثبات رنگ با دستمال خیس

• استفاده از شوینده ملایم مثل شامپو فرش

• شستن با آب سرد یا ولرم، نه آب داغ

• برس‌کشی نرم در جهت خواب فرش

• آبگیری اصولی و خشک‌کردن در سایه با جریان هوا

محل مناسب برای شستن فرش دستباف در منزل

بهترین محل برای شستن فرش دستباف در خانه سطحی صاف، سخت و کمی شیب‌دار مثل حیاط، پارکینگ یا روی موزاییک و سیمان تمیز است. شیب ملایم کمک می‌کند آب کثیف سریع تخلیه شود و در تار و پود فرش باقی نماند. این مکان باید تمیز، بدون گل‌ولای و بدون سنگ‌ریزه باشد تا به بافت فرش آسیب نرسد. همچنین بهتر است جایی باشد که جریان هوا وجود داشته باشد تا خشک شدن فرش راحت‌تر انجام شود.

دمای آب جهت شستشوی فرش دستباف در خانه

برای شستن فرش دستباف در خانه باید از آب سرد یا نهایتاً ولرم استفاده کنید. آب داغ به شدت برای الیاف طبیعی مثل پشم و پنبه مضر است؛ چون باعث سست شدن بافت و تثبیت رنگ‌های پس‌داده در قسمت‌های روشن فرش می‌شود. بنابراین همیشه شستشو را با آب خنک و ملایم انجام دهید تا هم رنگ‌ها ثابت بمانند و هم بافت فرش سالم حفظ شود.

مواد شوینده مناسب جهت شستن فرش دستباف

برای شستن فرش دستباف در خانه باید از شوینده‌های ملایم و خنثی استفاده شود تا به تار و پود طبیعی آن آسیبی نرسد. بهترین گزینه‌ها شامپو فرش‌های مخصوص فرش دستباف یا مایع ظرفشویی رقیق‌شده هستند که قدرت تمیز کنندگی کافی دارند اما باعث خشکی یا زبری الیاف نمی‌شوند. استفاده از مواد قلیایی قوی، پودرهای لباسشویی یا سفیدکننده‌ها ممنوع است؛ چون این مواد بافت پشم یا پنبه را می‌سوزانند و باعث کدر شدن رنگ‌ها می‌شوند. برای لکه‌های چربی می‌توان از کمی پودر صابون حل‌شده در آب استفاده کرد. همچنین توصیه می‌شود همیشه شوینده را در آب سرد یا ولرم رقیق کنید و به صورت کف روی فرش بمالید، نه به شکل مستقیم، تا هم آلودگی‌ها پاک شود و هم بافت فرش سالم باقی بماند.

نحوه خشک کردن فرش دستباف

بعد از شستن فرش دستباف در خانه مهم‌ترین مرحله خشک‌کردن اصولی آن است. ابتدا آب اضافی فرش را با پارو یا جاروبرقی آب‌وخاک بگیرید و اجازه دهید یک ساعت روی زمین بماند تا رطوبت اولیه خارج شود. سپس فرش را در فضایی باز، با جریان هوای آزاد و به دور از نور مستقیم خورشید پهن کنید، زیرا آفتاب مستقیم باعث تغییر رنگ و شکنندگی الیاف می‌شود. بهترین روش این است که فرش از پشت پهن شود و هوا در اطراف آن جریان داشته باشد. برای تسریع خشک شدن می‌توانید از پنکه یا باز کردن پنجره‌ها استفاده کنید. هیچ‌گاه فرش خیس را لوله نکنید یا روی ریشه‌های آن آب نریزید، زیرا موجب زردی و پوسیدگی می‌شود.

نتیجه‌گیری

شستن فرش دستباف در خانه اگر با دقت و اصولی انجام شود، هم به زیبایی ظاهری فرش کمک می‌کند و هم عمر آن را افزایش می‌دهد. رعایت نکاتی مثل غبارگیری، تست ثبات رنگ، استفاده از شوینده ملایم، شستشو با آب سرد و خشک‌کردن در سایه از مهم‌ترین رازهای نگهداری این اثر هنری ارزشمند هستند. با کمی دقت و حوصله می‌توانید فرش دستباف خود را در منزل بدون آسیب تمیز کنید و سال‌ها از زیبایی آن لذت ببرید.

سؤال متداول 

۱. آیا می‌توان فرش دستباف را با آب گرم شست؟

خیر. آب گرم باعث شل شدن بافت و تثبیت رنگ‌های اضافی می‌شود. بهترین گزینه آب سرد یا ولرم است.

۲. بهترین شوینده برای فرش دستباف چیست؟

شامپو فرش مخصوص فرش‌های دستباف یا مایع ظرفشویی رقیق‌شده. از مواد قلیایی و سفیدکننده‌ها نباید استفاده کرد.

۳. اگر فرش رنگ پس بدهد چه باید کرد؟

باید شستشو بسیار محتاطانه انجام شود یا کار را به قالیشویی تخصصی سپرد، چون رنگ می‌تواند به قسمت‌های روشن فرش منتقل شود.

۴. چگونه می‌توان فرش دستباف را بدون شستن تمیز کرد؟

می‌توان از کف شامپو فرش، اسفنج نرم یا محلول لکه‌بر ملایم استفاده کرد تا بدون خیس شدن کامل فرش، آلودگی‌ها برطرف شوند.

۵. بهترین روش خشک کردن فرش دستباف چیست؟

آبگیری با پارو یا جاروبرقی آب‌وخاک، سپس پهن کردن فرش از پشت در فضای باز، با جریان هوای تازه و به دور از نور مستقیم خورشید.